Hoe integreer ik mensenrechten in het vak burgerschap?

Op zoek naar specifieke suggesties om mensenrechten te kunnen integreren in het mbo-vak burgerschap? Bekijk dan deze suggesties.

Binnen het vak burgerschap kunnen mensenrechten in vier dimensies worden geïntegreerd: politiek-juridisch, economische, sociaal-maatschappelijke en vitaal burgerschap. Daarnaast is het van belang mee te nemen dat kritisch denken binnen alle kaders van de dimensies een belangrijk onderdeel is. Kritische denkvaardigheden is weliswaar niet een aparte dimensie, maar zit als rode draad verweven door alle dimensies heen en komt overal terug.  

Politiek-juridische dimensie 

Bij deze dimensie zijn er duidelijke verbanden met burgerrechten en politieke rechten. Bijvoorbeeld het stemrecht, recht op vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vereniging (politieke partijen). Zo zijn er nog veel voorbeelden te bedenken waarbij mensenrechten expliciet verbonden kunnen worden met vakinhoud die toch al in het curriculum zit. Je kunt het ontstaan van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens toevoegen aan de bespreking van de Tweede Wereldoorlog.  

Er kan ook gekeken worden naar ratificatie van de rechten. Wat houdt dit in, welke landen doen mee, en welke voorbehouden hebben verschillende landen gemaakt bij mensenrechtenverdragen. Kijk hiervoor op de website van het VN-Mensenrechtenkantoor. Je kunt de voorbehouden die landen maken vergelijken met de sociale, culturele of politieke achtergrond van dat land. Verschillen tussen landen kunnen worden besproken aan de hand van bepaalde mensenrechten, of hoe bepaalde mensenrechten in de verschillende landen worden uitgevoerd. Laat de leerlingen zelf bepalen over welke landen en onderwerpen ze meer te weten willen komen.  

Maar ook levensbeschouwing valt binnen deze dimensie. Aandacht besteden aan de universele waarden die aan mensenrechten ten grondslag liggen is daarbij een optie. Ook kun je de ontstaansgeschiedenis vertellen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. En de betrokkenheid van vertegenwoordigers van religieuze en levensbeschouwelijke stromingen bij het opkomen voor mensenrechten. Wat ook relevant is: de betekenis van het recht op vrijheid van godsdienst en levensbeschouwing in verleden en heden, hier en elders. 

In dit mensenrechtelijke kader kun je ook andere historische gebeurtenissen bespreken en analyseren in de klas. Denk aan de Armeense genocide en het uitroeien van de Native Americans (‘Indianen’) in de Verenigde Staten. Een ander voorbeeld is het bespreken van de Industriële Revolutie en de erbarmelijke arbeidsomstandigheden. Dit doe je dan aan de hand van mensenrechten. In de tijd van de Industriële Revolutie waren mensenrechten nog niet vastgelegd. Langzamerhand kwamen er wetten die de werkomstandigheden van arbeiders reguleerden en kinderarbeid verboden. Of je kunt de Tweede Wereldoorlog, de genocide in Rwanda en de etnische zuivering in het voormalig Joegoslavië expliciet behandelen in het kader van het verbod op genocide en de ontwikkeling van het Internationaal Strafhof te Den Haag.  

Maar ook protestliederen kunnen worden besproken. Welke impact hebben die gehad op sociale, politieke en culturele bewegingen die hun weerslag hadden op mensenrechten? Laat de studenten ook hedendaagse voorbeelden noemen. 

Economische dimensie 

Binnen de economische dimensie is een doel bereidheid en het vermogen te leveren aan het arbeidsproces en aan de arbeidsgemeenschap. Om goed te kunnen functioneren binnen de arbeidsmarkt, maar ook binnen het bedrijf, moet de student zich algemeen aanvaarde regels eigen maken en zich daaraan houden. Ook hier ligt de basis in mensenrechten. Volgens de mensenrechten moeten staten zorgen voor de juiste voorwaarden om te kunnen werken. Van het mogelijk maken van beroepsopleidingen tot het voorzien in eerlijke beloning.  

Je kunt ook de situatie van kinderarbeid en leerplicht in Nederland vergelijken met kinderarbeid die nu nog voorkomt in andere landen. Samen kun je dan bespreken waarom kinderarbeid slecht is en wat voor gevolgen het voor een kind kan hebben om zwaar werk te moeten doen. Deze uitkomsten kunnen vervolgens langs het VN-Kinderrechtenverdrag gelegd worden. De studenten kunnen onderzoeken welke rechten er allemaal geschonden worden als een kind moet werken. 

Sociaal-maatschappelijke dimensie 

De sociaal-maatschappelijke dimensie heeft tot doel de bereidheid en het vermogen om deel uit te maken van de gemeenschap te vergroten en te zorgen dat de student hier een actieve bijdrage aan levert. Culturele verscheidenheid, grondrechten en plichten in Nederland en ethisch en integer handelen zijn hier onderdeel van. Aandacht voor mensen- en kinderrechten is hierbij een voorwaarde. 

Vitaal burgerschap 

En ook de dimensie vitaal burgerschap heeft doelen die hun basis kunnen vinden in de mensen-en kinderrechten. Zorgen voor jezelf en anderen, je bewust zijn van jezelf en seksualiteit en daar ook anderen in te laten zijn wie ze zijn, zijn doelen die aansluiten op de rechten van de mens.