Welke mensenrechten zijn er zoal?

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) wordt wel gezien als de moeder van alle mensenrechten. Hieruit vloeien bijna alle andere mensenrechten voort die te vinden zijn in andere bindende internationale mensenrechtenverdragen.

Op 10 december 1948 ging de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties akkoord met de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM). Hierin staan dertig mensenrechten. Vervolgens ontstonden er meerdere internationale mensenrechtenverdragen, waarin uiteindelijk meer dan 90 mensenrechten zijn vastgelegd. Hoewel de UVRM niet juridisch bindend is, wordt deze verklaring, samen met het Verdrag inzake burger- en politieke rechten (BUPO) en het Verdrag inzake sociale, economische en culturele rechten (IVESCR), als de zogenoemde International Bill of Rights gezien, en heeft het de status van internationaal gewoonterecht verkregen en wordt daarmee geacht bindend te zijn voor alle staten. 

Wat staat er in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het UVRM? 

In het kader van 75 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 2023 heeft de Universiteit Utrecht een mooie website opgetuigd waarin wordt uitgelegd wat de verschillende rechten betekenen, waar ze vandaan komen en hoe ze ook vandaag nog actueel zijn. Hieronder vind je de artikelen uit de UVRM in eenvoudige taal, zodat je een indruk krijgt van de verschillende mensenrechten. 

Artikel 1: Vrijheid en gelijkheid

Alle mensen worden vrij en met gelijke rechten geboren.

Artikel 2: Geen discriminatie

Iedereen heeft recht op álle mensenrechten ongeacht of je jongen of meisje, man of vrouw bent, welke huidskleur je hebt, welke godsdienst je hebt of welke taal je spreekt.

Artikel 3: Onschendbaarheid van de persoon

Je hebt recht op leven en recht op leven in vrijheid en veiligheid.

Artikel 4: Geen slavernij

Slavernij is verboden.

Artikel 5: Geen onmenselijke behandeling

Het is verboden te martelen.

Artikel 6: Erkenning als persoon

Je hebt recht op dezelfde bescherming als iedereen en op erkenning door de wet.

Artikel 7: Gelijkheid voor de wet

De wet moet voor iedereen hetzelfde zijn; iedereen moet volgens de wet op dezelfde manier behandeld worden.

Artikel 8: Rechtsbescherming van grondrechten

Je hebt recht om hulp van een rechter te vragen, als je vindt dat je volgens de wetten van je land niet goed wordt behandeld.

Artikel 9: Geen willekeurige vrijheidsbeneming

Niemand heeft recht je zomaar gevangen te zetten of je het land uit te sturen.

Artikel 10: Recht op een eerlijk proces

Als je terecht moet staan, dan moet dat eerlijk en in het openbaar gebeuren. De mensen die je berechten, mogen zich niet door anderen laten beïnvloeden (onafhankelijke rechters).

Artikel 11: Schuld moet bewezen worden

Je bent onschuldig totdat je schuld bewezen is; je hebt het recht je te verdedigen tegen beschuldigingen.

Artikel 12: Geen aantasting in persoonlijke sfeer (recht op privacy)

Je hebt recht op bescherming als iemand je lastigvalt, je brieven opent of kwaad van je spreekt.

Artikel 13: Vrije mobiliteit

Je hebt het recht om te gaan en staan waar je wilt in eigen land. Je mag ieder land (ook je eigen land) verlaten.

Artikel 14: Asielrecht

Als mensenrechten bedreigd worden, heb je het recht om naar een ander land te gaan en dat land te vragen om jou te beschermen (asiel aan te vragen).

Artikel 15: Recht op nationaliteit

Je hebt het recht een eigen naam en nationaliteit te hebben, dat wil zeggen tot een land te behoren.

Artikel 16: Geen discriminatie bij en onvrijheid bij trouwen

Je mag trouwen met wie je wil en een gezin stichten.

Artikel 17: Recht op eigendom

Je hebt het recht om dingen te bezitten en niemand mag die bezittingen zomaar afpakken.

Artikel 18: Vrijheid van geweten en godsdienst

Je mag je eigen godsdienst of overtuiging kiezen en daarnaar leven.

Artikel 19: Vrijheid van meningsuiting

Je mag uitkomen voor je mening en je mag overal informatie vandaan halen.

Artikel 20: Recht vereniging en vergadering

Je hebt het recht om zelf een vereniging te vormen en te vergaderen als je dat wilt. Niemand mag je dwingen om ergens lid van te worden.

Artikel 21: Recht om het land mee te besturen en kiesrecht

Je hebt het recht om deel te nemen aan de politiek van je land, door zelf politicus te worden of om via eerlijke verkiezingen op anderen te stemmen.

Artikel 22: Recht op maatschappelijke zekerheid

Je hebt het recht om jezelf te ontwikkelen en te profiteren van de omstandigheden (voor werk, cultuur, sociale zorg) in je land.

Artikel 23: Recht op werk

Je hebt recht op werk in het beroep dat je zelf kiest; je hebt ook recht op eerlijk loon voor het werk dat je doet. Mannen en vrouwen moeten voor hetzelfde werk evenveel betaald krijgen. Vakbonden zijn vrij.

Artikel 24: Recht op vrije tijd en vakantie

Je hebt recht op rust, vrije tijd en betaalde vakantie.

Artikel 25: Recht op redelijk levensniveau en sociale voorzieningen

Je hebt recht op alles wat nodig is om ervoor te zorgen dat je niet ziek wordt, geen honger hebt en een dak boven je hoofd hebt. Als je ziek of oud, moet je worden geholpen; daar moet de overheid voor zorgen.

Artikel 26: Recht op onderwijs

Je hebt het recht om naar school te gaan.

Artikel 27: Deelneming aan cultureel leven

Je hebt het recht om te genieten van kunst, cultuur en wetenschap. Als kunstenaar, schrijver of wetenschapper heb je recht op bescherming.

Artikel 28: De overheid moet zorgen voor naleving UVRM

De autoriteiten in je land moeten ervoor zorgen dat de mensenrechten nageleefd worden.

Artikel 29: Wederzijdse rechten en plichten

Je hebt ook plichten tegenover de mensen om je heen, zodat ook hun mensenrechten kunnen worden beschermd. De wetten en de democratie moeten de mensenrechten beschermen.

Artikel 30: Geen misbruik UVRM

Geen enkel land en geen enkel mens mag de UVRM misbruiken om mensenrechten te vernietigen.

Welke mensenrechtenverdragen zijn naast de UVRM? 

Er zijn veel internationale mensenrechtenverdragen. Sommige zijn opgesteld op wereldniveau door de Verenigde Naties. Andere zijn opgesteld door regionale organisaties in Europa, Afrika, Azië en de Amerika’s. 

Hieronder vind je een aantal voorbeelden: 

• Internationaal verdrag inzake burger- en politieke rechten 
• Internationaal verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten 
• Het Internationaal Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (CERD) 
• Het Internationaal Verdrag voor de uitbanning van alle vormen van vrouwendiscriminatie (CEDAW, ofwel Vrouwenverdrag) 
• VN-Kinderrechtenverdrag 
• VN-Verdrag Handicap 
• Het Internationaal Verdrag voor Rechten van Migrerende Werknemers en hun Familieleden (CMW) 
• Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (Raad van Europa) 
• EU Handvest van de Grondrechten (Europese Unie) 
• ASEAN Mensenrechtenverklaring (ASEAN) 
• Amerikaanse resolutie inzake de Rechten van de Mens (Organisatie van Amerikaanse Staten) 
• Afrikaans Handvest van de Rechten van de Mens en Bevolkingen 
• Caïro Verklaring over Mensenrechten in de Islam 
• Nederlandse Grondwet