Wie hebben de rechten en wie de plichten?

In het mensenrechtenjargon zijn alle mensen zogenaamde ‘rights-holders’ oftewel ‘rechthebbenden’ en is de overheid de voornaamste ‘duty-bearers’ oftewel plichtdrager.

Iedereen heeft mensenrechten, puur en alleen omdat ze mens zijn: daarmee zijn alle mensen zogenaamde ‘rights-holders’ oftewel rechthebbenden. Maar geen rechten zonder plichten. Volgens het internationale recht zijn de staten (overheden) de ‘duty-bearers’ of plichtdrager van deze rechten. Zij dienen ervoor te zorgen dat de mensenrechten van iedereen gerespecteerd, beschermd en verwezenlijkt worden. Wie is de overheid? Iedereen die in dienst of in opdracht van de overheid werkt of uitvoering geeft aan wetten en beleid van de overheid. Dat betekent dus ook scholen en hun leraren.

Zijn er ook mensenplichten?

Zijn er ook mensenplichten vastgelegd, naast de mensenrechten? Er zijn wel een paar plichten vastgelegd, zoals de plicht om mensenrechten te respecteren (artikel 29, Universele Verklaring van de Rechten de Mens). Maar de Universele Verklaring van de Rechten de Mens is niet juridisch bindend. Het is 'internationaal gewoonterecht'. En mensenrechtenverdragen zijn terughoudend in het formuleren van plichten voor individuen, juist omdat die door machthebbers misbruikt kunnen worden. Want wie gaat de mensenplichten opleggen en wie gaat naleving controleren?

In plaats daarvan is het beter om te praten over verantwoordelijkheid en verantwoordingszin en om ook dit in onderwijs over mensen- en kinderrechten met elkaar te bespreken. Want mensenrechten vragen om solidariteit. We moeten bereid zijn om de rechten van anderen te erkennen en zo mogelijk ervoor op te komen. Ook van mensen met andere culturele, religieuze en politieke opvattingen dan jezelf.

In de praktijk vertaalt de overheid (de politiek) mensenrechten in nationale wetgeving en beleid, zodat ook individuen onderling elkaars mensenrechten respecteren.