Hoe kun je als leraar of schoolleider de uitgangspunten van mensen- en kinderrechten toepassen op een manier dat leerlingen er ook echt wat aan hebben en hun competenties op dit vlak versterken? Dat kan in een rijke leeromgeving waarin leerlingen de betekenis van de rechten leren en ervaren, en waarin ze gestimuleerd worden actief aan de slag te gaan.
Dit leerproces is te omschrijven als het bieden van:
onderwijs over mensenrechten,
onderwijs door mensenrechten en
onderwijs voor mensenrechten (oftewel opkomen voor mensenrechten)
Bij onderwijs over mensenrechten gaat het om het overbrengen van kennis, begrip en vaardigheden over mensen- en kinderrechtennormen en de onderliggende waarden. Hoe zijn ze ontstaan? Wat voorkomen ze? Wat betekenen ze in het dagelijks leven? Hoe kun je ervoor opkomen? Sluit aan bij wat de leerlingen al weten en vinden. Help hen van daaruit zoeken naar nieuwe ideeën en laat ze nieuwe ervaringen ontdekken. Hiervoor is specifieke kennis nodig. Deze kennis kun je overdragen op klas- en schoolniveau.
Met onderwijs door mensenrechten wordt bedoeld dat je mensenrechten in je leeromgeving ook moet voorleven, zodat leerlingen mensenrechten ook in de praktijk ervaren en ermee leren oefenen. Anders blijft het theorie. Creëer daarom een leeromgeving waarin zowel leraren als leerlingen elkaars rechten respecteren en waar de onderliggende waarden en de uitgangspunten van mensenrechten hooggehouden worden. Moedig de leerlingen aan om deel te nemen en bij te dragen aan dialoog en discussies en om zoveel mogelijk samen te werken en van elkaar te leren. En practice what you preach: vervul zelf een pedagogische voorbeeldfunctie en werk met inclusieve, participatieve, democratische en ervaringsgerichte methodes. Leerlingen zien natuurlijk ook dat mensenrechten in de praktijk niet altijd worden nageleefd: denk aan stagediscriminatie, aanpassingen voor leerlingen met een beperking, pesten en discriminatie. Het is dan ook belangrijk om de lastige werkelijkheid bespreekbaar te maken.
Onderwijs voor mensenrechten (oftewel opkomen voor mensenrechten)
Uiteindelijk wil je bijdragen aan een cultuur van mensenrechten: een samenleving waar mensen op kunnen en willen komen voor hun eigen mensenrechten en die van anderen. Ondersteun de leerlingen daarom bij het vertalen van het geleerde naar effectieve acties waarbij ze opkomen voor rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid en respect voor mensen- en kinderrechten. Dat kan gaan om zaken op school (situaties van pesten, uitsluiting, discriminatie) en om zaken in de (nabije) samenleving. Zorg ook voor onderwijs waarbij de mensenrechtenkennis in de praktijk wordt gebracht en waarbij de leerling dus mag meepraten en meedoen (leerlingparticipatie).
