Tips: Fysieke veiligheid op school en in de klas

Je wilt dat je school en je klas een welkome en positieve leeromgeving zijn, waar de leerlingen zich sociaal, mentaal en fysiek op hun gemak voelen. Onderstaande reflectievragen en tips bieden je handvatten om hieraan te werken.

Reflectievragen

• Voelt iedereen op school zich veilig, los van zijn of haar positie, geslacht of andere status? Denk aan afstand tussen fietsenstallingen en school, onverlichte paden en gangen. Of aan afgelegen ruimtes waar (bepaalde) leerlingen zich onveilig voelen en waar de kans op pestgedrag, seksuele intimidatie of zelfs geweld groter is. 
• Hoe is de fysieke omgeving in het lokaal? Is de klas voor iedereen goed toegankelijk? Zijn er voldoende tafels en stoelen in het lokaal, die goed zijn voor iedereen? 
• Zorg dat de kleuren en de aankleding/decoratie van het klaslokaal kindvriendelijk zijn. Dagen deze uit? Vieren ze de diversiteit en de prestaties van leerlingen? Prikkelen ze de leerlingen om meer over het vak te weten te komen? 
• Kijk naar het spelmateriaal zoals poppen, servies, verkleedkleren en posters. Zijn deze een afspiegeling van de samenleving, en van andere gebieden in de wereld? 
• Hebben de leraar en de leerlingen samen duidelijke gedragsregels afgesproken? Regels over respectvolle omgang met elkaar en de leeromgeving? Zijn deze gedragsregels voor iedereen duidelijk en zichtbaar aanwezig? Wordt er tijdens de les naar verwezen? 
• Zien het schoolgebouw en de omgeving er netjes en verzorgd uit? Worden kapotte zaken snel gerepareerd? 
• Wat hebben leerlingen nodig in tussenuren en pauzes? Hoe en waar willen ze zitten om te lunchen, te studeren, te chillen? Wat zijn de regels hiervoor? 
• Straalt de school respect uit voor diversiteit en geweldloosheid? In aankleding, muurbekleding, kunstuitingen (van leerlingen)? 
• Relevant rond het recht op gezondheid: wat willen leerlingen eten en drinken? Willen zij (of hun ouders) toegang hebben tot snoepautomaten? Of willen ze verse soep of een broodje/sandwich, vers fruit of een smoothie? 

Tips

• Zorg ervoor dat leerlingen en leraren zich ook verantwoordelijk voelen voor de school en de schoolomgeving. Met corveediensten en een klimaat waarin leerlingen hun afval niet zomaar achterlaten maar in de vuilnisbakken gooien. 
• Maak de omgeving inclusief: zorg voor (muur)schilderijen op een hoogte die voor iedereen zichtbaar is. Zorg ervoor dat in de kunstuitingen of posters verschillende etniciteiten en zowel mannen als vrouwen voorkomen. Zorg dat er ofwel meerdere/alle of geen religies worden uitgedragen. Dat iedereen zich in de school kan herkennen en dat iedereen meekrijgt dat iedereen meetelt. Wees beducht voor stereotypen! 
• Laat leerlingen meedoen in de besluitvorming en betrek ze bij de inrichting van de school. Een mooi onderwerp om aan leerlingenparticipatie te doen. Zorg ervoor dat leerlingen goed geïnformeerd zijn over voor- en nadelen. Laat leerlingen er zelf over nadenken, debatteren of stemmen. Of laat hen erover besluiten in de leerlingen- of medezeggenschapsraad, die het besluit daarna kan uitleggen aan de medeleerlingen. 
• Laat de leerlingen merken dat ze ertoe doen, dat hun meningen en suggesties serieus in overweging worden genomen. Leg dan uit waarom ze wel of niet worden uitgevoerd. Betrek leerlingen ook bij het doen van oplossingen voor obstakels. 
• Laat leerlingen meedenken over oplossingen voor vervuiling. Betrek ze bij het oplossen van problemen rondom graffiti, zwerfvuil en vandalisme. Waar komt het door, door wie en hoe kan het voorkomen en opgelost worden? Kijk door de bril van oplossingen, en betrek ook de ‘overtreders’ erbij - zij zijn degenen die mogelijk de beste oplossing kunnen vinden. Door hen te betrekken en eventueel een opdracht of verantwoordelijkheid te geven, voelen ze zich deel van de gemeenschap - wat vaak al een oplossing op zich is. 
• Betrek de leerlingen en personeelsleden (waarschijnlijk afzonderlijk) bij het beoordelen van de veiligheid op school. Alleen al door leerlingen naar hun ervaringen te vragen, laat je zien dat zij ertoe doen en dat je om hun veiligheid geeft. Betrek je leerlingen vooral ook bij mogelijke oplossingen, voordat je deze invoert. Met ervaringsdeskundigen voorkom je onnodige en zinloze ‘oplossingen’. De oplossingen kunnen voor een deel bij de leerlingen zelf liggen. 
• Klop aan bij externe partijen. Misschien kan de gemeente of de provincie bijdragen aan oplossingen. Dat is meteen een mooi leermoment over de invloed die je als burger kunt uitoefenen. 
• Praat met je leerlingen over wat werkt voor de klasopstelling. Hoe kan iedereen goed opletten tijdens de les? Hoe kan iedereen goed zelfstandig werken of juist samenwerken als dat nodig is? 
• Promoot mensen- en kinderrechten. Voorkom stereotype beeldvorming. Hang bijvoorbeeld posters van mensenrechtenactivisten op, of inspirerende citaten over mensenrechten. 
• Stel samen gedragsregels op. Het is belangrijk dat deze door iedereen worden geaccepteerd. Zowel leerlingen als leraren moeten zich eraan houden.