Welke stappen moet ik zetten om schoolbreed aan de slag te gaan?

Om doelgericht, samenhangend en herkenbaar met mensenrechten en burgerschap in jouw school aan de slag te gaan, heb je een ontwikkelplan nodig. Dit plan kun je het best stap voor stap aanvliegen als een doorgaand lerend proces, waarbij de opeenvolgende fases cyclisch in elkaar overgaan.

Scholen ontwikkelen zich steeds vaker tot een lerende organisatie, met een continue verbetercultuur. De onderzoekende, experimentele aanpak die daarbij past, werkt ook heel goed om mensenrechten meer op school in te bedden. 

Stappenplan

Het stappenplan kun je verdelen in een aantal fasen: de verkenningsfase, de startfase, de uitvoeringsfase, en de ‘monitor, evalueer en stel bij’-fase.  

Verkenningsfase

De verkenningsfase bestaat uit een voorbereiding, bespreking en een beslismoment. 

In de voorbereiding, maak je kennis met mensenrechten, het belang van mensenrechten voor de schoolpraktijk, en bekijk je concrete interventies die je op school kunt invoeren. Dit platform biedt je daarbij ondersteuning. 

Bespreek als school- of teamleider of als onderwijsmanager met je collega's of de mensen- en kinderrechtenaanpak aansluit bij de behoeften van de school al dan niet in het kader van de wettelijke burgerschapsopdracht. Wat is de uitdaging op jouw school? Hoe helpt mensenrechteneducatie daarbij? Hoe past dit binnen de schoolvisie? En bij de leerlingenpopulatie? Bij het besluit om te beginnen met het traject weeg je mee of er voldoende commitment en capaciteit is en hoe het plan aansluit bij de context van de school. 

Voor het mbo of een grote scholengemeenschap weeg je bij het besluit om te beginnen met het stappenplan ook mee of er voldoende betrokkenheid en capaciteit is en hoe het aansluit bij de context van de onderwijsinstelling. Bepaal daarbij dus voor welk deel van de onderwijsinstelling je wilt starten met de implementatie.  

Neem een beslissing: ga je ervoor? Lees dan verder. 

Startfase

Je hebt besloten werk te maken van een schoolbrede aanpak van mensenrechteneducatie op jouw school. Het volgende stappenplan helpt je daarbij: 

Stap 1. Vorm een ontwikkelteam

Vorm een ontwikkelteam of werkgroep om te starten met experimenteren en de uitvoering te monitoren. Het team moet echte verantwoordelijkheid krijgen over de uitvoering van het traject. Daarbij is het belangrijk deelnemers te hebben die samen een dwarsdoorsnede van de school zijn. Zorg dat leerlingen uit zoveel mogelijk leerjaren en leerniveaus vertegenwoordigd zijn. De teamleden vormen samen een leergemeenschap en maken afspraken over hun rollen en verantwoordelijkheden. Ze komen regelmatig samen. Zij krijgen ook de gelegenheid om zelf te groeien in relevante kennis en vaardigheden. Wellicht is het goed als zij nog een training of workshop over mensen- en kinderrechten volgen. Wist je dat dit meteen een goede en praktische invulling van de burgerschapsopdracht voor de school is? Betrek ook de medezeggenschapsraad, dan krijgen meteen personeel, leerlingen en ouders/verzorgers een stem! 

Stap 2. Doe de quickscan als nulmeting 

Het is goed om bij het begin te weten waar de school staat. Daarvoor kun je de quickscan gebruiken. Met dit meetinstrument kun je in beeld brengen hoe je school ervoor staat binnen de vier schooldomeinen.

Stap 3. Analyseer de uitkomsten van de quickscan

Bekijk en bespreek de uitslag van de quickscan. Wat valt op? Zijn er verschillen tussen de uitkomsten en hoe komt dat? Welke vragen bij welke domeinen scoren hoog, welke laag? Zijn er nog belangrijke zaken die niet in de quickscan terugkomen? 

Vervolgens bekijk je samen in het projectteam en wellicht met anderen, welke sterke punten de school verder kan benutten en welke verbeterpunten er zijn. Let hierbij steeds op de toepassing van de zes mensenrechtenuitgangspunten. Daarbij kun je het volgende schema gebruiken bij de quickscan mensenrechten gebruiken. 

Stap 4. Schrijf een ontwikkelplan

Bepaal met elkaar welke punten uit de analyse van de quickscan jullie het belangrijkst vinden. Je hoeft natuurlijk niet per se binnen alle schooldomeinen (tegelijk) de mensenrechtenuitgangspunten te implementeren. Kies een of meer domeinen uit. Bespreek in welke richting jullie zouden willen veranderen. Bedenk daarbij dat sommige acties invloed kunnen hebben op meerdere domeinen en op meerdere mensenrechtenuitgangspunten. Je kunt ook aspecten van mensenrechteneducatie verwerken binnen een al bestaand veranderingstraject of een gehanteerde schoolbrede methode. Denk hierbij aan de burgerschapsopdracht. 

Formuleer met het team een ontwikkelplan over wat je wilt gaan doen. Bekijk en beschrijf met welke onderwerpen je in de (nabije) toekomst aan de slag wilt. Vermeld hierbij welke doelen jullie willen bereiken, welke acties dit vraagt, wie betrokken zijn en welke termijn je hiervoor stelt (SMART). Besteed ook aandacht aan de randvoorwaarden. Wat hebben jullie nodig om de doelen te behalen? Is scholing of ondersteuning nodig? Of een kijkje op een andere school? 

Inspiratie nodig? Check de voorbeeld ontwikkelplannen voor po/vo en mbo.

Stap 5. Bekijk de schoolvisie vanuit mensen- en kinderrechten

Stel je voor hoe jouw school eruit zou zien als mensen- en kinderrechten optimaal vorm krijgen. Wat heeft de school bereikt? Hoe ontwikkelen de leerlingen zich? Schrijf dit op in de tegenwoordige tijd, alsof het al zover is. Wat zie, hoor, denk en voel je binnen die ideale school? De mensenrechtenvisie kan van tijd tot tijd gebruikt worden ter inspiratie en motivatie. Wellicht kan de huidige schoolvisie en schoolmissie hiermee aangepast worden.

Stap 6. Geef bekendheid aan het ontwikkelproject binnen de schoolgemeenschap

Bekend maakt bemind. Creëer betrokkenheid. Maak posters, organiseer bijeenkomsten en stimuleer leraren om met de leerlingen over het project te praten. Leerlingen uit verschillende leerjaren kunnen hierbij samenwerken. Zorg tenslotte voor een goede en regelmatige informatievoorziening over projectontwikkelingen via de website van de school of andere (digitale) kanalen. Dit kan input genereren voor het plan van aanpak en de uitvoering ervan.

Stap 7. Faciliteer dat leraren leren over de mensen- en kinderrechtenaanpak

De schoolleiding geeft leraren ruimte om te leren, waaronder ontwikkeldagen of -uren voor het ontwikkelteam en individuele leraren. Het is belangrijk dat de leraren goed weten wat de bedoeling is van de schoolbrede aanpak van mensen- en kinderrechten. Zij kunnen hierover in de opstartfase bijvoorbeeld dit platform gebruiken of een (in service-)training volgen. Deze kan later nog gevolgd worden door een training op maat, afhankelijk van de wensen. Maak dit onderdeel van je ontwikkelplan.

Uitvoeringsfase

Gedurende het schooljaar werkt het ontwikkelteam aan de uitvoering van de geplande activiteiten. Het team komt regelmatig samen voor overleg en het maken van afspraken. Het team bewaakt de voortgang. Die kan het team delen met de hele school via een nieuwsbrief of een regelmatige update via de sociale kanalen. 

'Monitor, evalueer en stel bij'-fase 

Monitoren en evalueren is een dynamisch en voortdurend proces voor voortgang en borging van de aandacht voor mensen- en kinderrechten. Door meting en evaluatie weet je of de doelstellingen bereikt zijn. Je bekijkt welke veranderingen een resultaat zijn van de mensen- en kinderrechtenaanpak en welke interventies de kennis, houding en vaardigheden van leerlingen, leraren, medewerkers en andere betrokkenen bij de school veranderd hebben. Door een schoolbrede enquête vergroot je het eigenaarschap en draagvlak voor het thema in de school. Dit vormt onderdeel van het cyclische proces van de lerende organisatie. 

Meer weten over de verschillende meet- en evaluatietools die je kunt gebruiken? Check dan dit artikel.