Leren én onderwijzen over mensenrechten

Een belangrijk onderdeel van mensenrechteneducatie is het leren over mensenrechten, zowel in kennis als in vaardigheden. Om als school hieraan bij te kunnen dragen, moet het personeel uiteraard ook zelf die kennis, vaardigheden en houding in huis hebben.

Vanuit de school geredeneerd gaat de eerste aandacht bij leren over mensenrechten uit naar de leerlingen: hoe kunnen zij kennis over mensenrechten en bijbehorende vaardigheden opdoen? Maar wie brengt hun die kennis en vaardigheden bij? De leraar en onderwijsondersteunend personeel. Hebben zij voldoende kennis en vaardigheden in huis? En als je mensenrechten in jouw pedagogische klimaat en schoolomgeving tot uitdrukking wilt laten komen, zijn er dan niet nog andere medewerkers die voorgelicht en geïnformeerd moeten worden? 

Hoe leren leerlingen over mensenrechten? 

Bij onderwijs over mensen- en kinderrechten gaat het om het overbrengen van specifieke kennis, vaardigheden en houding. Je kunt dit op verschillende manieren doen. Door mensenrechten expliciet te benoemen en eraan te refereren in schooldocumenten en leerdoelen, draag je bijvoorbeeld al bij aan de bewustwording van mensenrechten op school. Voor een structurele aanpak met het grootste effect is de meest uitdagende aanpak nodig: het integreren van mensenrechten in het hele schoolcurriculum. Er wordt dan schoolbreed nagedacht over welke mensenrechtenkennis, vaardigheden en houding een leerling aan het einde van de schoolloopbaan zou moeten hebben. De school kan deze ook in het burgerschapscurriculum verwerken. 

Hoe integreer ik mensenrechten in het hele schoolcurriculum? 

Wil je als school doelgericht, samenhangend en herkenbaar onderwijs over mensenrechten geven, dan is het dus goed om een doorgaande leerlijn te ontwikkelen. Ter inspiratie kun je de leerlijn mensenrechten op school voor het primair en voortgezet onderwijs gebruiken, die is samengesteld uit diverse bronnen en vertaald naar de Nederlandse context. Deze beschrijft de beoogde ontwikkeling van competenties in verschillende fasen, met groeipunten en een toename aan complexiteit, met aandacht voor alle leerdimensies.  

Daarna is het de vraag hoe de school dit het beste kan vormgeven. Welke kenniselementen in welke vakken en in welke leerjaren? Gebruiken we de uitgangspunten van mensenrechten op school, zoals participatief werken? Hoe worden de vaardigheden en houding voorgeleefd, geoefend en aangeleerd? Betrekken we leerlingen en ouders/verzorgers bij de opzet, het maken van keuzes en de uitvoering? Welke mogelijkheden tot actiebereidheid wil een school bieden? 

Binnen het schooldomein lesgeven over en oefenen met mensenrechten, kun je ervoor zorgen dat er op verschillende manieren aandacht aan mensenrechten besteed wordt. Bijvoorbeeld door vaksecties ertoe te bewegen een project of lessenreeks over mensenrechten te ontwikkelen, of mensenrechten in hun vak te integreren, of door schoolbrede projectweken, toneelstukken, films, gastlessen en buitenschoolse activiteiten aan mensenrechten te wijden. 

Hoe leert het schoolpersoneel over mensenrechten?

Als je mensenrechten oprecht en structureel in je school wilt integreren, dan zul je ervoor moeten zorgen dat jouw onderwijsprofessionals en andere medewerkers voldoende kennis en vaardigheden in huis hebben om dit aan de leerlingen over te dragen en mensenrechten voor te leven. Dit kan enerzijds door formele en informele cursussen en trainingen via professionaliseringstrajecten, maar ook door het doorlopen van dit platform. In de module Theorie Mensenrechten staat basiskennis over mensenrechten, en in de rest van het platform vind je tips hoe je mensenrechten in de klas en op school kunt integreren.