Hoe zorg ik dat iedereen erbij hoort?

Om ervoor te zorgen dat iedereen erbij hoort, moet je oprecht werken aan gelijke kansen. Dat begint met het creëren van een toegankelijke en inclusieve school.

Werk aan gelijke kansen 

De afgelopen jaren constateerde de Inspectie van het Onderwijs dat de onderwijskansen van kinderen van lager en hoger opgeleide ouders/verzorgers steeds verder uit elkaar lopen. En ook kinderen met een migratieachtergrond hebben in Nederland nog steeds minder kansen in het onderwijs dan kinderen van Nederlandse afkomst, bijvoorbeeld bij schooladviezen voor het voortgezet onderwijs en bij het vinden van stageplaatsen in het mbo. Het is belangrijk om je bewust te zijn van deze kansenongelijkheid en met elkaar te werken aan gelijke kansen voor al jouw leerlingen en studenten.  

Bouw aan een inclusieve school 

Alle leerlingen hebben recht op onderwijs dat hen uitdaagt, dat uitgaat van hun mogelijkheden en hen in staat stelt zich te ontwikkelen en ontplooien. Het is belangrijk dat ondersteuning beschikbaar is voor leerlingen met een beperking die dit nodig hebben. Zo worden ze zo goed mogelijk voorbereid op een vervolgopleiding en een plek in de samenleving en/ op een vervolgopleiding. 

Een school moet aan de slag gaan met inclusief onderwijs. Inclusief onderwijs maakt het mogelijk dat alle leerlingen in een reguliere leeromgeving van en met elkaar leren en dat niemand vanwege zijn of haar cultuur, geloof, beperking of bepaald talent apart gezet of buitengesloten wordt. 

Op grond van artikel 24 van het VN-verdrag handicap hebben mensen met een beperking recht op kwalitatief goed onderwijs. Om dit recht zonder discriminatie en op basis van gelijke kansen te realiseren, moeten de landen volgens deze bepaling een inclusief onderwijssysteem waarborgen. Een dergelijk systeem is gebaseerd op het uitgangspunt dat alle leerlingen en studenten - met en zonder beperking - samen naar school gaan. Het is ook een middel om te komen tot een inclusieve samenleving. Want leerlingen zonder beperking leren zo omgaan met leerlingen die een beperking hebben.  

Nederland heeft dit verdrag geratificeerd en moet er dus alles aan doen om dit doel te realiseren. Er is geen blauwdruk voor zo’n systeem. Nederland kan dus op basis van de bestaande structuren, kennis en ervaring een inclusief onderwijssysteem ontwikkelen. Het is belangrijk de leerling en diens mogelijkheden om zich te ontwikkelen en ontplooien centraal te stellen en te kijken wat nodig is om dat te faciliteren. Dit is ook een van de zes uitgangspunten van mensenrechten op school. Hierbij moet de leerling de ondersteuning ontvangen die hij of zij nodig heeft om effectief aan dat onderwijs te kunnen deelnemen. 

De overheid verwachtte dat de Wet passend onderwijs, in combinatie met de verplichting van de Wet gelijke behandeling op grond van handicap en chronische ziekte (artikel 2) om doeltreffende aanpassingen te treffen, de mogelijkheden voor deelname aan het regulier onderwijs zou vergroten. Sinds de invoering van de Wet passend onderwijs is echter gebleken dat kinderen met een beperking zowel in het speciaal als in het regulier onderwijs met knelpunten te maken krijgen. Met de werkagenda naar inclusief onderwijs heeft Nederland onlangs een belangrijke stap gezet in de richting van het realiseren van inclusief onderwijs in Nederland. 

In tegenstelling tot het basis- en voortgezet onderwijs kent het mbo geen aparte onderwijsvorm waar studenten apart specialistische of intensieve begeleiding krijgen. Dit betekent dat de onderwijsinstellingen hun onderwijs en examinering zó inrichten dat er al bij de start van de opleiding rekening wordt gehouden met eventuele beperkingen van studenten. 

Het blijft dus belangrijk dat scholen bij de aanpak van mensen- en kinderrechten op school werk maken van het bieden van een goede leerplek aan álle leerlingen. Als school kun je nadrukkelijk kiezen voor inclusief onderwijs aan alle leerlingen, rekening houdend met ieders eigen verhaal. Daarbij is het nodig om in gesprek te gaan met leerlingen en hen te betrekken bij plannen voor inclusief onderwijs op school. Zij zijn ervaringsdeskundig en weten het beste wat er nodig is. 

Vergroot de toegankelijkheid 

Toegankelijkheid is belangrijk om te kunnen garanderen dat iedereen kan meedoen en erbij hoort. Een school kan haar toegankelijkheid vergroten op verschillende gebieden. Het gaat om: 

• Fysieke toegankelijkheid: Toegankelijkheid gaat ten eerste over de fysieke omgeving. Iedereen moet de school kunnen bereiken, betreden en zich erin kunnen bewegen. Ook leerlingen, ouders en schoolpersoneel met een beperking. 
• Toegankelijkheid van informatie en communicatie: Zowel online informatie als informatie die wordt aangeboden in de klassen of in de personeelskamer. Denk hierbij aan lesmateriaal of de schoolgids. Daarnaast dient de school er ook zorg voor te dragen dat digitale informatievoorziening voldoet aan de wettelijke richtlijnen voor digitale toegankelijkheid volgens de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG). 
• Sociale toegankelijkheid: Dit betekent dat vooroordelen, negatieve houdingen en onbegrip tegenover mensen met een beperking worden weggenomen. Dit kan namelijk leiden tot discriminatie of misvattingen over de rechten en mogelijkheden van mensen met een beperking. Het vergroten van kennis en bewustwording is in dit opzicht noodzakelijk. 
• Financiële toegankelijkheid: Bij financiële toegankelijkheid kun je denken aan de hoogte van de ouderbijdrage. Hoewel vrijwillig, kan een hoge ouderbijdrage mensen afschrikken. Want kies je als ouder voor een school als je kind vervolgens niet mee op schoolreisje mag? De school kan hier regelingen voor treffen. Of de school kan andere keuzes maken, waardoor geen leerlingen worden uitgesloten.  

Denk ook aan schoolkosten in het mbo. De MBO-Raad heeft daarvoor een servicedocument schoolkosten opgesteld. 

Meer tips om de toegankelijkheid van school en klas te verbeteren lees je hier.