Hoe bestrijd ik discriminatie op school?

Om discriminatie te voorkomen en te bestrijden moet je zowel maatregelen nemen om stereotypen en vooroordelen tegen te gaan, als daadkrachtig optreden wanneer je discriminatie waarneemt of iemand aangeeft gediscrimineerd te worden.

Ga vooroordelen tegen 

Stereotypen en vooroordelen vormen veelal de basis van discriminatie – het anders behandelen, achterstellen of uitsluiten van mensen op basis van persoonlijke kenmerken. En discriminatie is verboden. Daarom is het belangrijk dat het schoolpersoneel in eerste instantie bij zichzelf te rade gaat wat hun eigen stereotypen en vooroordelen zijn en hoe deze mogelijk hun eigen handelen beïnvloeden. Schoolleiding en leraren moeten er tevens voor zorgen dat dit onderwerp ook in overleggen en in de lessen aan de orde komt. Ook het bieden van extra achtergrond kan ervoor zorgen dat medewerkers en leerlingen en studenten stigmatiserende uitspraken nuanceren.  

Wat is een effectieve manier om vooroordelen ter discussie te stellen en leerlingen gelijkwaardigheid bij te brengen? Uit onderzoek onder kinderen blijkt dat het bevorderen van contact (direct en indirect) en van empathie en perspectief nemen het beste werkt. Indirect contact kun je bevorderen door het gebruik van boeken, speelmateriaal, media en instructie. En direct contact kun je bevorderen door rolmodellen in de klas uit te nodigen, zoals ouders en verzorgers, leraren of anderen van buiten de school. Liefst niet eenmalig, maar gekoppeld aan terugkerende thema's of activiteiten. Ook kun je onder leerlingen direct contact bevorderen door bijvoorbeeld tafelgroepjes of samenwerkopdrachten tussen leerlingen met een diverse achtergrond. 

Verder kun je als school expliciet de opdracht geven aan je vakgroepen om kritisch naar het eigen lesmateriaal, boeken, werkbladen en bronnen te kijken. En dit met leerlingen te bespreken. Zo kunnen zij helpen vooroordelen te bespreken en stereotypen aan te kaarten. Dit kan in alle lessen. 

Treed op tegen discriminatie 

Discriminatie is het anders behandelen, achterstellen of uitsluiten van mensen op basis van (persoonlijke) kenmerken. Deze kenmerken worden discriminatiegronden genoemd. De grondwet (artikel 1) en internationale mensenrechtenverdragen verbieden discriminatie op welke grond dan ook. In de gelijkebehandelingswetgeving in Nederland zijn onder andere de volgende discriminatiegronden expliciet verboden: 

• geslacht, genderidentiteit en -expressie 
• ras 
• leeftijd 
• nationaliteit 
• godsdienst en levensovertuiging 
• politieke overtuiging 
• seksuele oriëntatie 
• burgerlijke staat 
• handicap of chronische ziekte 

Hierbij moeten we onderstrepen dat het niet alleen om directe en bewuste discriminatie gaat, maar ook om onbewuste achterstellingen en ongelijke uitkomsten voor mensen met bepaalde persoonskenmerken. Dat laatste heeft dan weer veel met (on)gelijke kansen te maken.  

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Stel daarom samen duidelijke normen en grenzen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt namelijk dat als je verwacht dat anderen discriminatie afkeuren, je waarschijnlijk harder je best zult doen om het niet te doen. Maar als je denkt dat het door de vingers wordt gezien of zelfs wordt aangemoedigd, is de kans groter dat je zelf discrimineert. Je gedraagt je dan naar de sociale norm. De sociale norm is dan ook een sterke voorspeller van discriminatie. Het is daarom belangrijk om op school (met elkaar) duidelijke normen hierover af te spreken en ook over hoe je deze handhaaft. Want als op school het beeld heerst dat discriminatie helaas nog wel voorkomt, maar dat de meesten dit streng afkeuren, dan is de kans groot dat veel leerlingen en personeel hun best zullen doen om niet te discrimineren.